Təcavüzkar Ermənistanın hərbi-siyasi rəhbərliyi öz təxribatçı əməllərini davam etdirərək beynəlxalq hüququn fundamental norma və prinsiplərini kobud şəkildə pozaraq Azərbaycan Respublikasının qəsdən və hədəflənmiş şəkildə dinc əhalinin sıx yaşadığı əraziləri artilleriya atəşinə tutmaqla mülki əhaliyə qarşı müxtəlif cinayətlər törədirlər.
Təcаvüzkаr mühаribəni plаnlаşdırmа, hаzırlаmа, bаşlаmа və yа аpаrmа bеynəlхаlq hüququn prinsipləri ilə təsbit оlunmuş sülhün, хаlqlаr və dövlətlər аrаsındа dinc yаnаşı yаşаmаnın və əməkdаşlığın əlеyhinə yönəldiyi üçün bеlə əməllərin törədilməsi bеynəlхаlq hüquq nоrmаlаrı ilə məsuliyyətə səbəb оlur.
Bütövlükdə mühаribələr хаlqlаr və dövlətlər аrаsındа münаsibətlərə zərbə vurur, оnlаrа külli miqdаrdа mаddi və mənəvi zərər yеtirir, milli-mədəni sərvətlərin, sənаyе-təsərrüfаt оbyеktlərinin dаğıdılmаsı, hаbеlə insаnlаrın məhvi ilə nəticələnir. Bu cinаyətin ictimаi təhlükəliliyi də məhz bir dövlətin bаşqа bir dövlətin ərаzisini zəbt еtməsi və təcаvüzkаr əməllərini dаvаm еtdirməsinin bеynəlхаlq hüququn dövlətlərin dinc yаnаşı yаşаmаsı prinsipinə zərbə vurmаsındа ifаdə оlunur.
Mühаribə dövlətlər və yа хаlqlаr аrаsındа silаhlı münаqişədir. Bu sahədə cinаyət məsuliyyətinin yаrаnmаsı mühаribənin təcаvüzkаr хаrаktеrli оlmаsı ilə хаrаktеrizə еdilir. Təcаvüzün аnlаyışı BMT Bаş Məclisinin 14 dеkаbr 1974-cü il tаriхli "Təcаvüzün аnlаyışı" Qətnаməsində vеrilmişdir. Həmin Qətnаməyə əsаsən, hər hаnsı bir dövlətin özünün silаhlı qüvvələrindən digər dövlətin suvеrеnliyinə, ərаzi tохunulmаzlığınа və yа siyаsi müstəqilliyinə qаrşı istifаdə еtməsi, hаbеlə BMT Nizаmnаməsi ilə bir аrаyа sığmаyаn hər hаnsı üsullа təsir göstərməsi təcаvüz sаyılır.
Bu gün Ermənistan Azərbaycanın mülki əhalisini məhv etməyə hesablanmış təcavüz aktları həyata keçirir. Beynəlxalq humanitar hüquqda isə mülki şəxslərə zəruri olan müdafiə və humanist rəftarın təmin edilməsi və müharibə qurbanlarının müdafiəsinə dair Cenevrə Konvensiyası qəbul edilib. Bəs həmin konvensiyada mülki əhalinin hüquqları necə təsbit olunub?
1949-cu avqustun 12-də İsveçrənin Cenevrə şəhərində keçirilən konfransda dörd Cenevrə Konvensiyası qəbul edilmişdir. Cenevrə konvensiyaları və onlara əlavə edilmiş protokollar mülki əhaliyə köməklik göstərmək və ümumilikdə, humanitar hüquq ilə mühafizə edilən şəxslərə qarşı müvafiq rəftarı təmin etmək hüququnu müəyyən edir və Beynəlxalq Humanitar Hüququn əsas sənədləri sayılır ki, burada silahlı münaqişələrlə bağlı qayda və hüquqlar yer alıb.
Cenevrə Konvensiyalarına 1977 və 2005-ci illərdə üç protokol əlavə edilib. Silahlı münaqişələr hüququ kimi tanınan beynəlxalq humanitar hüquq da, öz növbəsində, iki qola ayrılır ki, bunlar Cenevrə hüququ və Haaqa hüququdur.
Cenevrə hüququ döyüşdə artıq iştirak etməyən hərbçilərin və döyüş əməliyyatlarında bilavasitə iştirak etməyən şəxslərin, yəni mülki əhalinin mühafizəsinə yönəlir. Haaqa hüququ isə hərbi əməliyyatlar zamanı döyüşən tərəflərin hüquq və vəzifələrini müəyyən edir və düşmənə qarşı istifadə edilən vasitələri məhdudlaşdırır.
Ümumilikdə, Cenevrə Konvensiyaları və onlara əlavə edilmiş protokollar silahlı münaqişələr zamanı yaralı, xəstə və gəmi qəzasına uğramış hərbçilərin vəziyyətini yaxşılaşdırmaq, hərbi əsirlərə baş çəkmək, mülki əhaliyə köməklik göstərmək və ümumilikdə, humanitar hüquq ilə mühafizə edilən şəxslərə qarşı müvafiq rəftarı təmin etmək hüququnu müəyyən edir.
Həmçinin BMT-nin Baş Məclisinin 1974-cü il 14 dekabr tarixli Qətnaməsi ilə qəbul edilmiş "Qadın və uşaqların fövqəladə hallarda, silahlı münaqişələr dövründə müdafiəsi haqqında bəyannamə"də deyilir ki, silahlı münaqişələr dövründə qadınların və uşaqların müdafiəsi haqqında bu Bəyannaməni təntənəli surətdə elan edir və təşkilatın bütün üzv dövlətlərini bu Bəyannaməyə ciddi əməl etməyə çağırır: mülki əhaliyə, xüsusilə, onun ən müdafiəsiz hissəsi olan qadınlara və uşaqlara, saysız-hesabsız əzab-əziyyət gətirən hücum edilməsi və onun bombardman olunması qadağandır, belə hərəkətlər pislənməlidir. Bütün dövlətlər qadınların və uşaqların müdafiəsi üçün mühüm təminatlar verən 1925-ci il Cenevrə protokoluna və 1949-cu il Cenevrə konvensiyalarına, həmçinin, silahlı münaqişələr dövründə insan hüquqlarına hörmət edilməsinə aid digər beynəlxalq hüquq aktlarına müvafiq öhdəliklərini tam yerinə yetirməlidirlər. Müharibə edən tərəflərin hərbi əməliyyatların gedişində qadınlara və uşaqlara qarşı törətdikləri bütün repressiya və qəddarlıq, insanlıqdan kənar davranış formaları cinayətkar hərəkətlər sayılır.
Ermənistanın təcavüzkar siyasəti beynəlxalq sülhə və təhlükəsizliyə ciddi təhdiddir. Təcavüzkar Ermənistanın hərbi-siyasi rəhbərliyi beynəlxalq hüququn norma və prinsiplərini kobud şəkildə pozaraq dinc əhaliyə qarşı terror əməllərini hələ də davam etdirir. Beynəlxalq hüququn bütün norma və tələblərini pozan Ermənistan ordusunun təxribatlarının qurbanı olan mülki vətəndaşlarımızın sayı artmaqdadır ki, onların içərisində qadınlar və uşaqlar da var. Beynəlxalq ictimaiyyət beynəlxalq hüququn bütün norma və tələblərini pozan Ermənistanın Azərbaycana qarşı işğalçılıq siyasətini və təxribatçı əməllərini kəskin şəkildə qınamalı və Ermənistanı beynəlxalq hüquq, o cümlədən beynəlxalq humanitar hüquq öhdəliklərinə əməl etməyə məcbur etməlidir.
Düşmən unutmamalıdır ki, dünya tarixində bir çox hərbi-siyasi rəhbərlər Ermənistanın hərbi-siyasi rəhbərliyi kimi soyqırımlara və mülki şəxslərə qarşı qeyri-insani hərəkətlərə yol vermiş, lakin tez ya gec həmin rəhbərlər Nürnberqdə, Haaqada layiqli cəzalarını almışlar.
Naxçıvan Muxtar Respublikasının Prokurorluğunun
Hüquqi təminat və insan hüquqları məsələləri şöbəsi
